کد مطلب:45654 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:38

گنجینه پرسمان » سياست و حكومت

چرا پس از فتح خرمشهر، جنگ تداوم يافت؟

اين كه چرا پس از فتح خرمشهر، جنگ تداوم يافت؟ امروز به يكي از مناقشات سياسي تبديل شده است. پاسخ به اين پرسش، مبتني بر تحليل واقع بينانه اي از تحولات سياسي - نظامي آن دوره از تاريخ جنگ ايران و عراق مي باشد. بدون ترديد، هيچ حادثه و رخداد نظامي در طول هشت سال دفاع مقدس، همانند اشغال و سپس فتح آن، اهميت پيدا نكرد. هم اشغال آن توسط ارتش عراق «برگ برنده» به حساب مي آمد، {V(روزنامه اطلاعات 19/3/1361، به نقل از روزنامه گاردين)V} و هم آزادسازي آن توسط رزمندگان اسلام و عقب نشيني تحقيرآميز ارتش عراق، آن رژيم را به نقطه پاياني اهداف خود در جنگ نزديك مي نمود، {V(خبرگذاري جمهوري اسلامي، گزارشهاي ويژه، شماره 59، 28/2/1361، به نقل از خبرنگار روال استريت ژورنال در واشنگتن)V} فتح خرمشهر از آن جهت اهميت يافت كه معادله جنگ را به نفع ايران بهم زد و موجب پيدايش وضعيت جديدي در صحنه سياسي - نظامي منطقه خليج فارس گرديد. ايالات متحده امريكا كه تا پيش از فتح خرمشهر به سرنگوني رژيم جمهوري اسلامي ايران دل بسته بود، با باز پس گيري آن، به گفته «واينبرگر وزير دفاع وقت امريكا، كاخ سفيد را مصمّم به تغيير سياست خارجي خود در قبال عراق كرد، {V(همان، شماره 78، 16/3/1361، به نقل از لوس آنجلس تايمز)V}. آمريكائيها از بيم تغييرات احتمالي در منطقه خليج فارس و احتمال سرنگوني رژيم صدام كمك هاي حياتي خود به عراق را آغاز كردند، {V(نيويورك تايمز 26 ژانويه 1992)V} در اين راستا، نام عراق را از ليست كشورهاي به اصطلاح تروريست خارج ساختند و محدوديت فروش تسليحات به عراق را لغو نمودند، {V(نشريه مسلم ميديا، چاپ لندن، ژانويه 1985)V}. علاوه بر اين امريكائيها به منظور فراهم سازي زمينه هاي حمايت سياسي و تبليغاتي از عراق اين كشور را متقاعد كردند آمادگي خود را براي عقب نشيني از خاك ايران، اعلان كند. عراق نيز كه پس از عقب نشيني از خرمشهر احساس ضعف مي كرد آمادگي خود را براي برقراري آتش بس اعلام نمود. در اين زمان سازمان ملل متحد شرايط ايران مبني بر محكوميت متجاوز و پرداخت غرامت به ايران را نپذيرفت و همچنان بر تقدم آتش بس بر هر اقدام ديگري تاكيد كرد. ايران در وضعيت جديد و با توجه به موقعيت برتر سياسي و نظامي خود دو راه حل فراروي خود داشت: 1) آغاز مذاكره با رژيم عراق و قدرت هاي حامي آن كه لازمه آن امتياز دادن به ايران بود، ولي سازمان ملل متحد و قدرتهاي حاكم بر شوراي امنيّت، اين اقدام را به منزله به رسميت شناختن قدرت ايران در منطقه مي دانستند، و بدين صورت با بي توجهي به درخواست هاي ايران عملاً درهاي مذاكره را مسدود كردند. حتي برخي از سران كشورهاي اسلامي مثل احمد سكوتوره، رئيس جمهور گينه، ياسر عرفات، رئيس ساف و حبيب شطي دبير كل سازمان كنفرانس اسلامي براي ميانجي گري به ايران آمدند اما هيچ يك از پيشنهادات آنها حاوي دفاع از حقوق ايران نبود و حتي حاضر نبودند كه تضمين بدهند كه عراق پس از بازسازي نيروهايش دوباره دست به تجاوز نزند، {V(پس از بحران، هاشمي رفسنجاني، كارنامه و خاطرات، مقدمه كتاب)V}. 2) ترك مخاصمه بدون اتمام جنگ راه حل ديگري بود كه فراروي ايران قرار داشت. در اين صورت قواي نظامي ايران مي بايست در حالت نه جنگ نه صلح در مرزها مستقر شوند و اين امر جز فرسايش قواي سياسي و نظامي ايران نتيجه اي نداشت به گفته روزنامه گاردين توقف بي حاصل ايران در خاك خود، هيچ ضمانتي براي گرفتن امتياز از عراق نبود و از طرفي هم مانع تجديد قوا و بازسازي ارتش عراق هم نمي شد. به همين منظور در مورخ 20 خرداد 1361 جلسه اي در حضور امام خميني در جماران تشكيل گرديد و موضوع به شور گذاشته شد. از نظر نظاميان شركت كننده در آن جلسه، امكان پدافند با توقف روي خط مرزي وجود نداشت، زيرا در اغلب نقاط مرزي هيچ گونه مانع طبيعي وجود نداشت و ايجاد استحكامات جديد نيز يكسال به طول مي انجاميد و طي اين مدت احتمال حمله مجدد عراق جدي بود. مهم تر اينكه با تكيه بر اصل متعارف نظامي «تعقيب دشمن» هرگونه توقف پس از فتح خرمشهر يك حركت غير اصولي بود. به همين دليل امام خميني پس از ترديد اوليه در مورد تداوم جنگ در خاك عراق با استماع دلايل نظاميان و نا اميدي از پذيرش شرايط ايران توسط دولت عراق، به ادامه جنگ متقاعد شدند. با اين همه، هدف ايران از ورود به خاك عراق تهديد شهر بصره و در تيررس قرار دادن منطقه عظيم نفتي رميله و صفوان عراق بود تا دولت عراق را وادار به تأمين خواسته هاي خود كند. جهت مطالعه بيشتر ر.ك: 1- آغاز تا پايان، سيري در جنگ ايران و عراق، محمد دروديان، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ سپاه 2- پس از بحران، هاشمي رفسنجاني كارنامه و خاطرات، 1361